teolojik olarak bakıldığında, insanlığın gelişiminde ilk karşılaşılan evrelerden birisidir. yalnızca doğa karşısında çaresiz, güçsüz kalan insanların doğaya tapınması olarak geçiştirilemeyecek bir hayat anlayışıdır. eski kavimlerde, bugünkü algımız gibi insan doğaüstü, muhteşem bir varlık değil, bizzat doğanın bir parçası olarak gören, bu parçası olduğu doğayla bir ruhani bütünleşme arayışı içinde olan ruhsal bir hayat görüşüdür bir anlamda. daha sonraki dönemlerin tek tanrılı dinlerinin gözlüğünden bakılınca, bir şaman etrafında toplanıp ona tapınan insanlar sürüsü olarak algılansalar da bu şaman aslında bir bilen, bir yol gösterici, bütünleşme ayininin yöneticisi, ve köyün şifacısıdır. bizim lise tarih kitaplarımızdan aşina olduğumuz tek tarih milli tarih olduğu için, şamanizm=türkler gibi bir algı oluşabiliyor, ama dünyanın üzerinde insan yaşayan her bölgesinde benzer tipte ruhsal arayışlar görülmüştür.

her ne kadar eski türk kavimleri şamanist olarak geçiştirilseler de, mayahana budizmi ve mani dinine de inanılmıştır. ilerleyen dönemlerde hristiyanlık ve musevilik gibi semavi dinler de türk kavimlerinde kendine yer edinmişlerdir.

çok daha uzun tutulabilecek bir yazıyı burada kesiyorum ki bkz. vermeden yazmak durumunda kalmayayım ve bir şeyler havada kalmasın.

edit: gözden kaçan anlatım bozuklukları