martin luther

1483-1546 yılları arasında yaşamış olan alman asıllı bir profesördür.
protestanlığın babası
anma günlerinde nbade çok baba maçlar olan adam.
ayrıca birde bu abinin king boyu vardır (bkz: martin luther king)
lütercilik mezhebinin kurucusu.
protestan reformunun kurucularındandır, erken reformistlerin izini takip ederek protestan kilisesinin kendi hüviyetini bulmasına temel oluşturduğu gibi milli kiliselerin önünü açmıştır.
macerası süresinde bir çok siyasi olayın nesnesi olmuştur özellikle kutsal roma imparatorluğunu oluşturan konfedere devletler ile imparator arasındaki çekişmelerden dolayı düşüncesi siyasi destek bulmuştur, bu da huss gibi erken reformistlerin kaderine ortak olmasını engellemiştir.

onun bu fitili ateşlemesindeki esas itki, zamanın papasının şuan vatikan'da bulunan aziz petrus bazilikası'nın yapımı için toplanan hayır işi bağışları karşılığında bahşettiği ilahi lütufların dağıtılma usülüdür.

endüljans olarak bilinen kavramın esası şudur; eğer iman etmiş bir kişi günah sahibi ise bile hayır işleri ve iyiliklerle araftan kurtulup cennete girebilir. bu kapsamda kilise yapımı için para vermeyi bir hayır işi sayarsak verilen para karşılığı günahkâr ama imanlı ruh araftan kurtulacaktır.

esas sorun burada derin bir felsefik tartışmaya ilerliyor. luther bu hayır işi işlemenin insanları kurtaramayacağını, eğer kurtarıyorsa günahtan kaçınmış imanlılar ile günahkâr imanlılar arasında bir farkın kalmayacağını, bunun da mantık ve kutsal kitapla çeliştiğini söylüyor.

ve bu uygulamanın günahkarı tövbeye davet etmemek ve imanda olgunlaşmasını önleyerek günahlarını parayla satmasına teşvik ettiğini söylüyor.

ayrıca papa'nın insanların günahlarını affetmek konusunda bir yetkisinin olup olmadığını sorgulayarak şu önemli pasajı kaleme alıyor;

"papa, bazilikanın inşası gibi oldukça önemsiz bir gerekçeyle, kirli bir para karşılığında sonsuz sayıda ruhun günahını bağışlayabiliyorsa, niçin oldukça haklı bir gerekçeyle, kutsal sevgi ve ruhların nihai ihtiyacını gidermek uğruna araf'ı boşaltmıyor?"

95 tez'inin bel kemiğini oluşturan bu sorgulama beraberinde zaten hâli hazırda bulunan yarım ağız itirazları alevlendirdi ve onu aforoz hatta kaçak yaşamaya iten sürecin fitilini ateşledi.

ve ayrıca protestan teolojisinde o günden bu güne kadar "insanların ahiretini iyilik değil iman kurtarır, iyilik ise kurtuluş için değil tanrı buyruğu olduğu için yapılır." düşüncesini oturttu.

bu düşünce reformun farklı safhalarında ve farklı önderlerinin ideolojisinde başka başka tarzlarda tecelli etti.

onun fikirlerinden etkilenen ruhbanlar ve ilahiyat öğrencileri bu zıtlaşmayı katolik kiliselerini basıp mihrapları yağmalayıp sadece ruhbanların içtiği komünyon şarabını içme gibi eğlenlere bile kalkıştılar ki bu hareket huss öncülüğünde gerçekleşen çek reformistlerinin yani hussitlerin hareketerinden ilham alıyor diyebiliriz.

luther ise esasen komünyon'da gerçekleşen, şarabın isa'nın kanına, ekmeğin de bedenine dönüşme fenomenini olan inancı yıkarak aristocu bir üslup ile tözden töze geçiş olmaz demiştir ve protestan gelenekte olan komünyon'un sembolikliğini temellendirmiştir.

incil'i okumanın ve anlamanın her hristiyan'ın sorumluluğu olduğu fikriyle incili anadili olan almancaya çevirme işini geliştirmiş, reform taraftarlarının latince ayin ve ilahi metinlerini terk edip anadilde bu işi yapmalarını tembihlemiştir. ayrıca alman dünyasının müzisyenlerine kiliselerde söylenmesi için yeni dini müzikler ve ilahiler bestelemeleri yönünde çağrı yapmıştır. avrupa müzik geleneğinin lutheryanlıkta vücut bulmasından dolayı şarkı söyleyen kilise de denmektedir.

bunun yanında başlattığı hareket avrupa'da yaşanan büyük savaşlara ve dahi katliamların yaşanmasına neden olan kutuplaşma ortamını sağlamıştır ki bunda papalığın karşı reform hareketi de tuz biber işlevi görür.

avrupa anakarasından kalkıp amerika'ya gelen kolonicilerin az bir kısmı dini gerginlikler sebebiyle yola çıkmışlardır. çoğunlukla protestandır bu gruplar.