türk mimari dokusunu en iyi koruyabilmiş yer . mimari konusunda zayıflığımız her ortamda konuşulur sürekli ve bu konuda bir zevk , kültür sahibi olmadığımızdan dem vurulur. ancak şunu da bilmek lazımdır ki osmanlı ve selçuklu mimarisi büyük çoğunlukla ağaç işçiliği üzerinedir ve basit bir yangın 17 yy gibi bir dönemde bütün bir şehri kül edebiliyordu . tarih konusundaki duyarlılığımızı vurgularken bu yangınlarıda göz ardı etmemek gerektiğini düşünürüm.

anadolu nun kuzey batı kesiminde, antik devirde tarihçi homeros un ilyada destanında paplagonya olarak geçmektedir.yörede sırası ile hititler, frigler, dolaylı yoldan lidyalılar, persler, helenistik krallıklar (pondlar), romalılar, selçuklular, çobanoğulları, candaroğulları ve osmanlılar egemenlik kurmuşlardır.
safranbolu 1196 tarihinde selçuklu sultanı ii. kılıçarslan ın oğlu muhiddin mesut şah zamanında türklerin eline geçmiştir. tarihi süreç içerisinde ise 1213-1280 tarihleri arasında çobanoğullarının, 1326-1354 tarihleri arasında candaroğlullarının, 1354-1402 ve 1423 yılından itibaren de osmanlıların egemenliğine girmiştir.
safranbolu, tarihi geçmişinde, en üstün ekonomik ve kültürel düzeyine osmanlı döneminde ulaşmıştır. kentin 17. yy da istanbul-sinop kervan yolu üzerinde önemli bir konaklama merkezi oluşu, bölgede ticaretin gelişimine olanak sağlayarak zenginleştirmiştir. (bu dönemde istanbul ve kastamonu ile yoğun ilişkiler yaşanmış, osmanlı devlet adamlarından bazıları kente önemli eserler bırakmışlardır.
safranbolu geleneksel türk toplum yaşantısının tüm özelliklerini yansıtan ve uzun tarihi geçmişinde yarattığı kültürel mirası çevresel dokusu içinde koruyan örnek bir kenttir. sahip olduğu zengin kültürel mirası kent ölçeğinde korumadaki başarısı safranbolu yu "dünya kenti" ününe kavuşturmuş ve unesco tarafından "unesco dunya mirasi listesi"ne alınmıştır.
tüm ülkede bulunan yaklaşık 50 bin kadar korunması gerekli kültür ve tabiat varlığının 1131 i safranbolu dadır. bu zenginlik kenti bir müze kent haline getirmiş, korumacılıktaki başarısı ise kente korumanın başkenti" ünvanını kazandırmıştır.
kentin ününü oluşturan safranbolu evleri 18.ve 19.yy. türk hayatının geçmişini, kültürünü, ekonomisini, teknolojisini ve yaşama biçimini yansıtan mükemmel mimarlık bilgisi ile yapılmışlardır. yaklaşık 2000 geleneksel türk evi bulunmaktadır. bu evlerin 800 kadarı yasal koruma altındadır.
geriye doğru 3000 yıllık tarihi geçmişe sahip olan safranbolu pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmış ve günümüze bir kültür zenginliği olarak ulaşmıştır. özellikle osmanlı döneminden kalma han, hamam, cami, çeşme, köprü ve eşsiz konaklar gelenlere hayranlık uyandıracak niteliktedir.
1975 yılında anıtlar yüksek kurulunun safranboluyu kentsel sit ilan etmesi ile akademik düzeyde başlayan kente olan ilgi , zamanla ülkemiz sınırlarının dışına taşmıştır. 90 lı yılların başından bu yana küçük ve orta ölçekli turistik tesislerin oluşumu ile turizm ilçe ekonomisindeki yerini hissettirmeye başlamış, terk edilen konaklar, otel, lokanta gibi işlevlerle yaşama dönüştürülmüş, bozulan arnavut kaldırımları yeniden yapılmış, anıtsal eserler restore edilmeye başlanmış, kaybolmak üzere olan el sanatları turistik amaçla yeniden canlılık kazanmıştır.
safranbolu nun belgelere dayanan bilinen ilk tarihi bizans döneminde başlamaktadır.(395-1453) bizans döneminde safranbolu dadybra (dadibra), müslüman arap akınları karşısında bir müstahkem kale olarak (akratia) kurulmuş ve önem kazanmıştır.
bizanslılar döneminde kentin adı dadybra dır. 1196 tarihinde selçuklular zamanında kentin adı zalifre olmuştur. beylikler döneminde ve osmanlıların ilk zamanlarında kentin adı borglu ve borlu şeklini almıştır. 16 yy. osmanlı tapu ve tahrir defterinden izlenebileceği gibi borlu, yöreye yerleşen taraklı aşiretinden dolayı "taraklıborlu" olmuştur.
taraklıborlu adından sonra safranbolu için osmanlılar döneminde kullanılan diğer adlar, 18 yy. ortalarında "zağfiran-ı borlu", 19 yy. ikinci yarısında kısa bir süre için "zağfiran-ı benderli" 19. yy. son çeyreğinden itibaren "zağfiranbolu", son olarakta "zafranbolu" ve safranbolu" biçimine dönüşmüştür.
kente adını veren safran bitkisi kendi ağırlığının yüz bin katı kadar sıvıyı sarıya boyayabilme özelliğine sahiptir. gıda, ilaç ve kozmetik sanayiinde kullanılmaktadır. bu ilgi çekici bitkinin dünyada üretildiği ender yerlerden biri safranbolu dur.

not: bu yazı el emeği göz nuru değil, direkt copy pastetir